Ο ΙΕΡΟΨΑΛΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

Η επιτυχής ψαλμωδία που ακολουθεί τους θεωρητικούς και πρακτικούς κανόνες της μουσικής και ανταποκρίνεται στον ιερό σκοπό της και δεν είναι εύκολο πράγμα. Μπορούμε να πούμε ότι για την επιτυχία δεν αρκεί απλά η εκλογή των καταλλήλων μουσικών μαθημάτων. Μεγαλύτερη σημασία έχει η ειδική και γενική μόρφωση του ιεροψάλτη και ο αρμονικός συνδυασμός της με τα οποία θα είναι κάθε φορά κατά τον καλύτερο τρόπο το έργο της υμνωδίας.

Η θέση του ιεροψάλτη στην λατρεία

Οτιδήποτε σχετίζεται με το έργο της εκκλησίας γενικά, και ειδικότερα με τη δημόσια προσευχή και λατρεία στο Ναό, δεν μπορεί να ανήκει στα συνηθισμένα βιοτικά έργα και επαγγέλματα. Σύμφωνα μ’ αυτά το έργο του ιεροψάλτη δεν είναι επάγγελμα, παρόλο που ζει από το έργο αυτό, αλλά έργο ιερό και σαν ιερό πρέπει να το αντιμετωπίζει και να το εκτελεί. Γιατί σκοπός της ψαλμωδίας δεν είναι η ευχαρίστηση, αλλά η ζωηρή και από καρδιάς έκφραση ευσεβών συναισθημάτών, η ανύψωση και η επικοινωνία με το θεό, και η πνευματική ενίσχυση και χριστιανική πρόοδος των πιστών που προέρχεται από αυτά. Ο ιεροψάλτης λόγω του έργου του είναι φυσικό να κατέχει εξαιρετική θέση μεταξύ των πιστών. Ενώ ο ιερέας τελεί τα μυστήρια και κάνει ευχές και δεήσεις, ο ιεροψάλτης είναι παρόν σ’ αυτά σαν βοηθός αναφέρει παντός είδους υμνολογίες και συμμετέχει ενεργά στην τέλεση της λατρείας.

Την σημαντική θέση που κατέχουν οι ιεροψάλτες στο Ναό, μαρτυρεί όχι μόνο το έργο τους αλλά και το ότι αποτελούν ιδιαίτερη τάξη από τους πρώτους αιώνες της εκκλησίας και σαν τέτοια τάξη αναφέρονται στις αρχαίες Λειτουργίες και θεωρούνται σαν κατώτεροι κληρικοί και καθιερώνονται στο έργο τους με ορισμένη χειροθεσία. Επειδή στην αρχαιότατη εκκλησία έψαλλε μαζί με τους ιερείς στην αρχή όλος ο λαός, έπειτα λόγω του μεγάλου αριθμού των πιστών και των ύμνων, ανατέθηκε η ψαλμωδία σε ορισμένα πρόσωπα. Γι’ αυτό δίκαια θεωρείται ο ψάλτης σαν εκπρόσωπος του λαού σε όσα ψάλλει ή απαγγέλλει. Είναι βέβαιο ότι από την ευσυνείδητη εκπλήρωση της εκκλησιαστικής αυτής υπηρεσίας εξαρτάται κατά μεγάλο μέρος η κατανυκτική και ευχαρίστηση, στο πνεύμα και την αλήθεια, λατρεία προς το θεό. Και είναι επίσης βέβαιο ότι και ο ψάλτης έχει να αποκομίσει όχι μόνο την εκτίμηση και τον σεβασμό των χριστιανών, αλλά και ψυχική ωφέλεια και την ευλογία του θεού. Για να τα εξασφαλίσει όλα αυτά ο ψάλτης πρέπει να συγκεντρώνει ορισμένα απαραίτητα προσόντα και να έχει ορισμένες αρχές στο έργο του.

Τα προσόντα του ψάλτη. Όσοι αναλαμβάνουν το έργο της ιερής υμνωδίας στο Ναό πρέπει να συγκεντρώνουν από τη μια πλευρά φυσικά προσόντα και από την άλλη γραμματικά και ηθικά. Φυσικά προσόντα είναι η καλλιφωνία, η μουσική αντίληψη και η καλαισθησία. Ο ψάλτης πρέπει να είναι καλλίφωνος για να ακούγεται ευχάριστα. Η έλλειψη καλής φωνής αδικεί την καλή εκτέλεση. Εάν λείπει το προσόν αυτό πολύ λίγο αναπληρώνει την έλλειψή του η μεγάλη μουσική μόρφωση. Και επειδή ο κακόφωνος μπορεί να διώχνει τους πιστούς από το Ναό, προτιμότερο είναι να αφήσει την θέση του σε ένα καλλίφωνο, εφ’ όσον θα υπάρχει κάποιος. Η μουσική αντίληψη και καλαισθησία. κι αν δεν υπάρχει από την αρχή σε αρκετό βαθμό, είναι δυνατό με τις συνεχής μουσικές μελέτες και σπονδές και με την παρακολούθηση έμπειρων και δοκίμων ψαλτών να καλλιεργηθεί και να αναπτυχθεί. Αυτό το προσόν βασίζεται στο να αντιλαμβάνεται ο ψάλτης εύκολα ποιό είναι το σωστό και ευχάριστο στην ψαλμωδία και ποιό το λάθος και δυσάρεστο, ποιά είναι αυτά που αρμόζουν στην ιερότητα του Ναού και πως πρέπει να καλύπτονται στην ψαλμωδία δυσχέρειες από την ασυμμετρία κάποιου από τους ύμνους ή ακανόνιστου τονισμού, γενικά ποιό είναι το καλύτερο από άποψη καλαισθησίας στην εκτέλεση. Στα φυσικά προσόντα ανήκει και η καλή υγεία του σώματος, η οποία δίνει την αντοχή στους κόπους της ψαλμωδίας. Γιατί είναι προφανές ότι ένας καχεκτικός οργανισμός δεν θα μπορέσει να εντάξει για πολύ καιρό την κούραση χωρίς κίνδυνο.

Με τα γραμματικά προσόντα εννοούμε ότι ο ψάλτης πρέπει να έχει και ανάλογη γραμματική μόρφωση γιατί τότε θα μπορεί να κατανοήσει το περιεχόμενο των ύμνων και των αναγνωσμάτων και να μην καταντάει άψυχο μουσικό όργανο. Ο μορφωμένος ιεροψάλτης μπορεί να κατανοεί και να παρακολουθεί την έννοια των ύμνων. Επιπλέον είναι σε θέση να δίνει στο κοινό να καταλαβαίνει αυτά που ψάλλει, γιατί αποφεύγει τα λάθη, τονίζει όσα χρειάζονται ιδιαίτερο τονισμό, χωρίζει τις φράσεις ανάλογα με την έννοια και γενικά ζωντανεύει με τη φωνή αυτό που ψάλλει ώστε να επιδρά περισσότερο στις ψυχές, του ακροατηρίου.


ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΠΑΘΗ (http://1lyk-volou.mag.sch.gr/sch/vyzant_music.htm)
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΔΑΚΤΥΛΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΗΝ ΣΤΑΜΑΤΙΑ ΠΡΑΠΑ